مقدمه

در پروژه‌های ساختمانی، خصوصاً در گودبرداری، حفظ پایداری دیواره‌ها امری حیاتی است. در برخی موارد، در نقشه‌های مصوب پروژه، اجرای سازه نگهبان پیش‌بینی نشده است. در چنین شرایطی، مسئولیت مهندس ناظر برای حفظ ایمنی پروژه و جلوگیری از بروز خطرات جدی، بسیار سنگین می‌شود. این مقاله به بررسی اقدامات لازم ناظر در این موقعیت‌ها می‌پردازد.

دو حالت ممکن در وضعیت عدم پیش‌بینی سازه نگهبان

حالت اول: گودبرداری نیاز به سازه نگهبان دارد

اگر ناظر تشخیص دهد که پایداری دیواره‌های گود بدون اجرای سازه نگهبان ممکن نیست، اقدامات زیر الزامی است:

اقدامات لازم ناظر:

• صدور دستور کار به مالک:
  مالک باید ملزم شود پیش از آغاز گودبرداری، با مراجعه به مهندس محاسب، درخواست طراحی نقشه‌های سازه نگهبان متناسب با شرایط گود را ارائه دهد. دریافت رسید از مالک برای این دستور کار ضروری است.

• مکاتبه رسمی با مهندس محاسب:
  ناظر باید طی نامه‌ای رسمی از محاسب بخواهد نقشه‌های سازه نگهبان را متناسب با شرایط گود طراحی و تحویل نماید.

• در صورت عدم همکاری محاسب:
  در صورتی که مهندس محاسب از ارائه نقشه‌های سازه نگهبان خودداری کند، ناظر باید مراتب را به مرجع صدور پروانه (شهرداری) و سازمان نظام مهندسی استان گزارش دهد.

نمونه متن نامه به شهرداری:

شهرداری محترم …

اینجانب …، ناظر ساختمان به شماره پرونده …، به اطلاع می‌رساند مالک درخواست شروع گودبرداری را داشته و بر اساس
بازدید اینجانب،گود نیاز به اجرای سازه نگهبان دارد. در تاریخ … نامه‌ای به مهندس محاسب ارسال شده است
(تصویر نامه پیوست می‌باشد)، ولی تاکنونایشان از ارائه نقشه‌های مربوطه خودداری نموده‌اند. خواهشمند است دستور الزام
مهندس محاسب به تهیه و تحویل نقشه‌های سازه نگهبان صادر فرمایید.

با احترام

مهر و امضا – تاریخ

 حالت دوم: گودبرداری بدون نیاز به سازه نگهبان

در این حالت، مهندس ناظر با توجه به تجربه فنی یا مشورت با همکاران متخصص تشخیص می‌دهد که گود نیازی به اجرای سازه نگهبان ندارد. در این وضعیت:

اقدامات لازم ناظر:

• اجرای سپر خاکی:
  برای حفظ ایمنی موقت گود، ناظر می‌تواند با کاهش عرض گود و باقی گذاشتن بخشی از خاک به صورت دست نخورده (سپر خاکی)، شرایط پایداری را برقرار کند و اجازه گودبرداری دهد.

نکته مهم: تطابق نقشه‌های موجود با شرایط واقعی گود

اگر پس از دریافت نقشه‌های محاسب، ناظر تشخیص دهد که این نقشه‌ها با شرایط واقعی گود تطبیق ندارند، باید:

• ارسال نامه رسمی به محاسب با ذکر دلایل عدم تطابق،

• صدور دستور کار به مالک جهت پیگیری اصلاح نقشه‌ها،

• دریافت تاییدیه یا نسخه اصلاح‌شده از محاسب.

نمونه متن نامه به مهندس محاسب

اینجانب … ناظر ساختمان به شماره پرونده … با توجه به بازدیدهای میدانی تشخیص داده‌ام که نقشه‌های محاسباتی ارائه‌شده متناسب با شرایط واقعی گود نیستند.
لطفاً با حضور در محل پروژه نسبت به اصلاح این نقشه‌ها اقدام فرمایید یا در صورت تایید نقشه‌های فعلی، اعلام کتبی انجام دهید.

با احترام
مهر و امضا – تاریخ

تعریف سپر خاکی

سپر خاکی به قسمتی از خاک دست‌نخورده اطلاق می‌شود که در مراحل گودبرداری به صورت عمدی باقی گذاشته می‌شود تا به عنوان تکیه‌گاه موقت دیواره‌های گود عمل کند. این تکنیک به ویژه در زمانی که اجرای فوری سازه نگهبان ممکن نباشد، برای جلوگیری از ریزش خاک کاربرد دارد.

ویژگی‌های سپر خاکی:

• حداقل عرض سپر خاکی باید برابر با ۵۰٪ عمق گود باشد.

• شرایط دقیق عرض سپر خاکی باید با توجه به نوع خاک و وضعیت فنی گود تعیین شود.

نتیجه‌گیری

وظیفه مهندس ناظر در مواجهه با عدم پیش‌بینی سازه نگهبان در نقشه‌های مصوب، بررسی دقیق وضعیت، صدور دستور کارهای لازم، مکاتبه رسمی با محاسب و مراجع ذیربط و نظارت کامل بر ایمنی عملیات گودبرداری است.
اجرای صحیح اقدامات فوق می‌تواند از وقوع حوادث ناگوار جلوگیری کرده و پروژه را در مسیر ایمن و قانونی پیش ببرد.